2- حقوق زن بر عهده فرزندان

همان‏طور که قبلاً بیان شد، از آن‏جا که پدر و مادر نسبت به فرزندان وظایف دارد و متقابلاً بر عهده آنان حقوق نیز دارد، و این حقوق در دنیاى غرب به کلّى فراموش شده است.

این، ناشى از آن وضعیتى است که در آن‏جا حاکم است که فرزندان پس از بلوغ قانونى، محیط خانواده را ترک گفته، به فکر زندگى جدا از پدر و مادر هستند. چنین برنامه‏اى آن چنان محیط خانواده را سرد و منجمد کرده است که چه بسا سالى مى‏گذرد پدران و مادران روى فرزندان خود را نمى‏بینند. هر چه از دوران جدایى آنان بگذرد بر بى‏علاقگى آنان نسبت به والدین افزوده مى‏شود. بالاخره موقعى که پدر و مادر پا به پیرى و فرتوتى بگذارند چنان بیچاره مى‏شوند که دولت مجبور مى‏شود که این گروه را در نقطه یا نقاطى به نام خانه سالمندان جاى دهد.(18)

متأسفانه به اثر تهاجم فرهنگى و تقلید از فرهنگهاى منحط بیگانه این وضعیت در جوامع اسلامى نیز کم و بیش راه یافتند، پدران و مادران پیرى که یکروز چشم و چراغ خانواده‏ها بود و احترامش به همه لازم بود کم‏کم از کانون گرم خانواده‏ها رانده و در خانه سالمندان جاى مى‏گیرند.

قرآن کریم بر همه این ایده‏ها و باورها و فرهنگ‏هاى غلط، مُهر بطلان مى‏زند و حقوق بس بزرگ براى مادران در کنار حقوق پدران بیان مى‏کند، که به طور اجمال، به مهم‏ترین آنها اشاره مى‏شود.

الف) حق احسان. قرآن کریم در آیات متعدّد در کنار دعوت به یکتاپرستى و نهى از پرستش غیر نیکى به پدر و مادر را پیش مى‏کشد و به آن فرمان مى‏دهد، گویى نیکى به این رو در دومین مرحله از اهمیت قرار دارد:

«و اعبد و اللّه و لاتشرکوا به شیئاً و باالوالدین احساناً».(19)

«قل لو تعالَو اَتلُ ما حرّم ربّکم علیکم الاّ تشرکوا به شیئاً و باالوالدین احساناً».(20)

«و اذ اخذنا مثاق بنى اسرائیل لاتعبدون الّا اللّه و باالوالدین احساناً».(21)

احسان، یک مفهوم وسیع و دامنه‏دار است که محدود و منحصر به یک یا چند چیزى نمى‏شود و هر کار نیک و شایسته انسان براى کسى انجام دهد که منفعت مادى و یا معنوى براى او در بر داشته باشد احسان براى او شمرده مى‏شود، پس انفاق و رسیدگى به امور مادى و معیشتى پدر و مادر احسان به آنها است، قرآن کریم به این مطلب اشاره دارد: «یسئلونک ماذا یُنفقوا قُل ما انفقتم من خیرٍ فللو الدین و الاقربین»(22)

ب) حق احترام. قرآن کریم احترام پدر و مادر را خصوصاً در دوران پیرى و شکستگى آنان واجب و لازم مى‏داند، از کلام درشت و برخورد ناشایسته با آنان نهى نموده «و قضى ربّک اَلاّ تعبدوا اِالاّ ایّاهُ و باالوالدین احساناً اِمّا یَبْلُغَنّ عند الکِبَر احدهما او کلاهما فلاتقل لهما اُفٍّ و لاتنهرهما».(23)

نیز به برخورد شایسته و گفتار کریمانه با آنان، امر مى‏نماید: «و قل لهما قولاً کریما»(24) این حق احترام به درجه‏اى است که قرآن دستور مى‏دهد در مقابل آنان متواضع باشید و به آنان لطف و محبّت نمایید: «و اخفض لهما جناح الذُّلِّ من الرّحمة».(25)

ج) حق دعا و طلب آمرزش. قرآن کریم ما را فرمان مى‏دهد براى پدر و مادرتان دعا بکنید و از خداوند براى آنها طلب آمرزش نمایید: «قُل ربّ ارحمهما کما ربّیانى صغیرا»(26) دعا در حق پدر و مادر اختصاص به زمان حیات آنها ندارد و پس از درگذشت آنها نیز در یاد آنها بود و برایشان طلب مغفرت و آمرزش کرد، قرآن کریم مى‏فرماید: «ربّ اغفرلى و لوالدىّ».(27)«ربّنا اغفرلى و لوالدىّ و للمؤمنین یوم یقوم الحساب».(28)