به نام حضرت دوست

1 - شروع به توبه عملی به نحوی که در اعمال یک شنبه اول ذی القعده در مفاتیج الجنان ذکر شده. سالک باید آن را هر سال تکرار کند و هرچند گاهی در اوایل سلوک آن را به جا بیاورد.

2 - همیشه با وضو و طهارت بودن.

3 - اینکه سالک نفس خود را هر روز به چهار کار متعهد کند.

اول : مشارطه

هنگام مشارطه هر روز صبح موقع بیدار شدن از خواب است. و آن اینگونه است که برنامه عملی خود یعنی آنچه که قرار است از صبح تا شب انجام بدهد و یا ترک کند به خود عرضه دارد سپس آن را در جدولی بنویسد و یا اینکه به ذهن بسپارد و با نفس خود شرط ببندد که به کامل ترین نحوی آن را بجا بیاورد.

دوم : مراقبه

مراقبه در پله دوم بعد از مشارطه است. یعنی سالک در طول ساعات روز از چیزهایی که هنگام صبح بر خود عرضه و شرط کرده مراقبت کند. چرا که مشارطه بدون مراقبه همیشگی فایده ندارد.

سوم : محاسبه

محاسبه قبل از خواب است. این کار برای آن است که ببیند آیا به آنچه بر خود واجب کرده بود عمل کرده یا نه. به این ترتیب اگر جدول عملش کامل بود باید خدا را شکر کند که چنین توفیقی داشته و اگر ناقص بود نوبت به مواخذه و کیفر نفس می رسد که این، کار چهارمی به شمار می آید. پس باید با قضای کارهایی که انجام نداده نقصان خود را جبران کند. البته اگر تدارک آن به وسیله قضا کردن باشد. مانند قضا شدن نماز واجب یا مستحبی، و یا ممکن است راه تدارک، طلب حلالیت باشد. چنانچه موضوع حق الناس باشد، مثل غیبت کردن و مانند آن و گاهی تدارک کردن گذشته ها کار بیشتری می طلبد. مثلا آنکه نفس خود را به روزه یا انفاق یا توبه مجدد و گریه و استغفار آزار بدهد و بدین ترتیب خودش را با دست خودش به چیزهایی که با درجه ارتکاب جرمش تناسب دارد تنبیه و ادب کند. سالک باید بداند که اگر برای مدتی پی در پی به این دستورالعمل پای بند شود، به زودی خواهد دید که چگونه ترک گناهان و انجام واجبات برای او آسان می گردد و این دستور حتی نسبت به غیر مبتدی ها هم صادق است. هرچند در کیفیت و کمیت آن تفاوتی وجود دارد.

4 - کم گویی، کم خوری و کم خوابی. اینها در نورانیت قلب تاثیر دارد.

5 - ذکر همیشگی سالک باید یکی از موارد زیر باشد: " لا اله الا الله" یا " الحمد الله"، " یا حی یا قیوم"، " لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین" و " استغفر الله ربی و اتوب الیه" سالک باید به تناسب حال خود یکی از این اذکار را آزمایش کرده انتخاب کند. و اما ذکر خاص، پس باید آن را استاد به او بدهد.

6 - سالک باید با خود تمرین سکوت کند تا اینکه سکوت ملکه نفس او شود.

7 - سالک باید هنگام خواب رختخواب خود را مثل مرده در قبر یا حالت خوابیدن محتضر، رو به قبله بیندازد. همچنین در نشستن و مطالعه و بقیه کارهایش نیز باید این رو به قبله بودن را به خاطر تاثیر معنوی اش رعایت کند. بهترین حالت در رو به قبله نشستن به شرط اینکه سالک به آن عادت کند، حالت تشهد است در نماز چرا که ادب ویژه ای در این حالت ملموس است.

8 - خواب او باید یک چهارم مجموع ساعتهای شبانه روز او باشد، یعنی فقط شش ساعت. کسی که خیلی خسته است می تواند یک ساعت بیشتر بخوابد.

9 - غذا نخورد مگر اینکه احساس گرسنگی شدید کند و دست از غذا بکشد در حالی که هنوز اشتها دارد. به عبارت دیگر معده خود را از غذا سنگین نکند و از خوردن تنقلات مثل تخمه و مانند آن خودداری کند و چیزی مابین وعده های غذایی نخورد.

10 - سالک باید به رسول اکرم (ص) و ائمه طاهرین (ع) توسل داشته باشد و ایشان را در قلب خود حاضر بداند، خصوصا امام عصر (عج) را، چرا که او همان وجه خداست که اولیا به او رو می کنند. مداومت بر یاد ایشان موجب پدید آمدن ملکه حضور می شود.

11 - در خوف و رجا میانه رو باشد.

12 - زمانی که در زندگی مشکلاتی به او روی آورد، چه از نوع قضا و چه از نوع قدر باشد و دست خودش نباشد و چه از نوع دیگر، دهان به " چرا و چگونه" نگشاید. نه با زبان این حرف را بزند و نه با دل. چرا که در غیر این صورت اجر و منزلتش از دست خواهد رفت. با تمرین این حالت از مرتبه رضا و تسلیم بهره مند خواهد شد.

13 -  سعی کند از موارد شبه انگیز در خوراک، نوشیدنی، لباس، خانه و ... دوری نماید و به آنچه که شکی در آن ندارد اکتفا نماید.

" رها کن آنچه را شک داری یه آنچه در آن شک نداری و یقین داری." این مضمون در حدیث آمده. البته در موارد ضروری و یا جایی که احتمال گرفتاری به مرض وسواس است. در جایی که شبهه را از غیر شبهه با نور باطن می توان تشخیص داد و یا جایی که دلیل متقنی برای شبهه ناک بودن وجود ندارد و می توان محل صحیحی پیدا کرد تسامح و اغماض جایز است.

14 - به تدریج دوستانش را کم کند و از رفت و آمد با اهل غفلت و دنیا پرهیز کند و آنان را با انتخاب برادران دینی و الهی جایگزین کند و با ایشان رفاقت داشته باشد، آن هم به این شرط که به درد یکدیگر بخورند و همدیگر را در راه خدا کمک بدهند.

15 - کار خیر را به خاطر مرسوم و متعارف بودنش یا بر اساس تقلید و یا عادتی از عادات عرفی انجام ندهد طوری که خود را برای انجام دادن آن کار به خاطر رسومات اجتماعی و یا سنت های ساختگی خانوادگی و قومی و خویشاوندی مجبور ببیند. و در صورت لزوم این قبیل کارها را به مقدار اضطرار و با نیت خالص برای خدا انجام دهد. سید بحر العلوم رحمه الله در رساله‌اش آورده ترک عادات و رسوم، یکی از منازل سلوک است.

16 -  سالک باید از اهل غفلت دوری کند. اهل غفلت ممکن است شامل خویشاوندان و زن و بچه نیز باشد. لذا باید در ادای حقوق ایشان به مقدار لازم از معاشرت اکتفا کرد.

17 - با غفلت و نیات بد به وسیله‌ی تذکر همیشگی و به وسیله‌ی ایجاد قلبی از رذایل با کسب فضایل پاک و سلیم شده، بجنگد. و اما بدست آوردن اخلاق حمیده و دوری از اخلاق ناپسند نیز نقش مهم در تذکیه و تهذیب نفس دارد که قبل از وارد شدن به میدان عرفان و سلوک باطنی می باشد.

18 -  بر حسن اخلاق و معاشرت خود با پدر و مادر، خانواده، همسایه‌ها و کسی که با او به سببی برخورد دارد محافظت نماید. (منظور خوش برخوردی با مردم است.)

19 -  در سختی‌های راه به خدا و استادش اعتراض نکند.

20 - در حضور و غیاب استاد احترام او را  کاملا نگه دارد و ارتباط روحی خود را با او حفظ کند و در غیاب او وی را دعا نماید ، هرچند که غیبت او به طول بینجامد و در سرزمین دیگری باشد.

21 - خدمت با استاد، رفقا و فقرا تمام کارها را آسان می کند.

22 -  مدارا کردن با نفس خود در جمیع مراحل سیر و سلوک و شناخت اینکه سیر مراحل تدریجی است و یک دفعه انجام نخواهد شد. درک این مطلب امری ضروری است و سالک نباید از آن غافل شود.

23 - با ذریه ی رسول خدا (ص) با بزرگی و کرامت برخورد کند و در حد توان خود در برآوردن حاجات ایشان بکوشد.

24 - قبل از خواب آیه الکرسی و برخی از سوره‌های قرآن را بخواند، خصوصا مسبحات شش‌گانه را، یعنی سوره‌های حدید، حشر، جمعه، اعلی، تغابن و صف.

25 - وقتی را برای تفکر در نشانه‌های آفاقی و انفسی عالم هستی اختصاص دهد.

26 - سجده یونسیه را که طولانی هم هست بجا بیاورد، به این ترتیب که ذکر " لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین" را اقلا چهارصد مرتبه در سجده بگوید، گرچه بیشتر از این نیز می توان گفت. سالک باید در بیرون آمدنش از ظلمات نفس به خدا ملتجی شود و در آغاز عمل کردن به این سجده باید یک سال به آن مداومت بورزد.

27 -  در شب جمعه و عصر جمعه سوره‌ی قدر را صد مرتبه بخواند.

28 - دست راست خود را بعد از نماز صبح روی سینه خود بگذارد و هفتاد بار بگوید "یا فتاح" و با آن فتوحات قلبی را برای خود نیت کند.

29 - انگشتر عقیق و فیروزه در دست راست کند.

30 -  بعضی اعمال مستحبی، مانند صدقه و نماز نافله شب مخصوصا نماز شب را انجام دهد. زیرا محال است که سالک بدون تهجد و نماز شب و بیدار بودن در آخر شب و مناجات و تلاوت قرآن و تفکر عرفانی مفید و چیزهایی از این قبیل که انجامش آسان باشد، به جایی از مقامات عرفان برسد.

31 - قرائت سوره "یس" در هر صبح و قرائت سوره "واقعه" در هر شب. بهترین وقت تلاوت واقعه رکعت اول نافله عشا می‌باشد.

32 - مداومت بر خواندن زیارات و ادعیه ذیل:

"زیارت جامعه کبیره" در شب یا روز جمعه.

"زیارت عاشورا" در هر روز چنانچه امکان دارد.

"زیارت آل یاسین" ویژه امام مهدی (عج)، هر صبح جمعه به همراه دعای ندبه.

"دعای سمات" قبل از غروب روز جمعه.

"دعای عهد" ویژه حجت –عج الله تعالی فرجه الشریف- و دعای "صباح" ویژه امام علی (ع) در هر صبحگاه.

مناجات "خمس عشر" و " مناجات امام علی (ع)" و دعای "حزین" که بعد از نماز شب خوانده می شود و دعای "مکارم اخلاق" و برخی از ادعیه صحیفه سجادیه که با حال و وقت سالک مناسبت دارد.

و دعای " اللهم عرفنی نفسک" بعد از نمازها و دعای " یا من تحل به عقد المکاره" و دعای " اعددت لک هول لا اله الا الله". نیز باید سالک قبل از شروع دعا و زیارت و یا همزمان با خواندن آنها خاشعانه و خاضعانه و با حضور قلب و توجه معنی، سعی در توجه و تفکر و مطالعه همراه با مدارا و طمانینه داشته باشد و در بدست آوردن این معنی در محل و منزل و هوا و مکان مناسب و در آماده کردن اسباب و ملزومات آن کوشش نماید. و الله هو الموفق المعین.

33 - روزه مستحبی بگیرد. چنانچه در ایام البیض هر ماه و ایام خاص در طی سال وارد شده است. البته هر وقت که برایش امکان داشته باشد و با سلامتی مزاجش نیز سازگاری داشته باشد.

34 - به زیارت اهل قبور و امام زاده‌ها و مرقد علما و بزرگان برود ولو هفته‌ای یکبار در شب‌های جمعه (عصر پنج شنبه) بین قبور بنشیند و در مرگ تفکر کند و از آن عبرت بگیرد.

35 -  به زیارت مومنین و علمای ربانی و پیران کهنسال برود که در مجالست با ایشان و نگاه کردن به چهره ایشان به یاد خدا و آخرت می افتد و تحت تاثیر موعظه‌ها و نشست و برخاست با ایشان قرار می‌گیرد.

36 - به زیارت مشاهد شریفه و عتبات مقدسه و حج عمره برود و همه اینها را نه مانند مردمی انجام دهد که برای ثواب و برآوردن حاجات به زیارت می روند. بلکه زیارت سالک باید بر مبنای معرفت، نور، بصیرت، حب، عشق و تقویت حالت حضور همیشگی باید. کما اینکه نماز عارف و حالات عرفنی اش مقید به زمان ادای فریضه نیست بلکه در همه اوقات متذکر خدای سبحان است و حالت نماز دارد.

37 -  مطالعه احوال عرفا و کلمات و وصایای ایشان از کتب معتبری مثل " تذکره المتقین" نوشته شیخ محمد بهاری همدانی و " المراقبات" تالیف مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی و دو کتاب معروف دیگرش " رساله لقاء الله و اسرار الصلاه" و " جامع السعادات" و " معراج السعاده" علامه نراقی و کتاب های علامه تهرانی و خصوصا کتاب " لب اللباب" و " روح مجرد" و دیوان اشعار مرحوم ابن فارض مصری و همچنین حافظ شیراز و مثنوی مولوی

38 - مطالعه هفتگی حدیث عنوان بصری که در کتاب روح مجرد نیز ذکر شده است.

39 - سالک باید خود را هر روز به تلاوت قرآن ملزم کند و اقلا پنجاه آیه بخواند.

40 -  نسبت به حضور در جلسات هفتگی که در محضر استاد و رفقایش تشکیل می شود مداومت کند البته اگر چنین مجالسی برقرار باشد.

 (المطالب السلوکیه) منبع:وبلاگhttp://www.taharat.blogfa.com